Seneca Gözünden Mutlu Yaşam

“Kardeşim Gallio, herkes mutlu yaşamak ister, ancak yaşamı mutlu kılan şeyin ne olduğunu görmek konusunda zihinleri kördür.” (Seneca, Mutlu Yaşam Üzerine, s. 3)

Mutlu yaşam nedir? İnsan neler yaparsa mutlu bir yaşama sahip olur? Seneca’nın Mutlu Yaşam Üzerine kitabı bu sorulara cevap niteliğinde. Seneca’ya göre önce hedeflediğimiz şeyi ortaya koymalı, sonra da ona en hızlı nasıl ulaşabileceğimizi araştırmalıyız. Eğer doğru yoldaysak her gün ne kadar mesafe katettiğimizi ve doğal bir arzuyla kendisine çekildiğimiz hedefe ne kadar yaklaştığımızı anlamış olacağız. Her insanın hedefleri vardır ancak ister istemez çevrenin etkisine kapılıp yanlış yönlere sapabilir. İşte tam da bu yüzden hedef belirlemenin önemine işaret ediyor Seneca. Bundan dolayı denilebilir ki mutlu yaşamın ilk kuralı hedef belirlemektir.

Seneca, ikinci kural olarak kalabalığın yani çoğunluğun tercihlerinden etkilenmememiz gerektiğini belirtiyor. Ona göre önemli olan en çok ne yapıldığı değil, yapılması gereken en iyi şeyin ne olduğudur. “Mutlu yaşam üzerine tartışma sürerken, bana, yerinden ayrılarak safını belli ediyor gibi, şu cevabı verme sakın: “Bu taraf daha kalabalık görünüyor.” Zira daha kötü olan taraf budur. İnsani durumlar, çoğunluğun daha iyi şeyleri tercih edeceği kadar iyi işlemiyor, en kötü tercihin kanıtı kalabalığın kendisidir. Dolayısıyla en çok ne yapıldığını değil, yapılması gereken en iyi şeyin ne olduğunu, hakikatin en kötü yorumcusu olan avamın neyi onayladığını değil, ebedî mutluluğa nasıl erişebileceğimizi araştıralım.” (Seneca, s. 5) Ebedî mutluluk da mutlu yaşam için oldukça önemli etkenlerden birisidir. İnsan, hayatı boyunca çoğunlukla geçici heveslerle mutlu olur. Örneğin, bir insanın çok parasının olması onu elbette mutlu eder ancak para dünyaya ait olan geçici bir şeydir ve insana sonsuz mutluluğu veremez. Ancak insanın kendinden emin bir zihne, iyi bir kalbe ve sağlam bir ruha sahip olması ona ebedî mutluluğu verebilir. İnsan bunlara sahipse yaşamını en güzel şekilde sürdürebilir. Üçüncü kural olarak Seneca, kendi doğasıyla uyumlu olan ve başka hiçbir yolla elde edilemeyen yaşamın mutlu olduğunu belirtiyor. “Öncelikle zihnimiz sağlıklı olmalı ve kendi sağlığını kalıcı bir şekilde elde etmiş olmalı, sonra cesur ve dinç olmalı, dahası en güzel şekilde sabreden, farklı dönemlere ayak uyduran, kendi bedenine ve onu ilgilendiren her şeye dikkat eden ama bunun için dertlenmeyen, yaşamı meydana getiren hiçbir şeye ilgisiz kalmayan ama hayranlık da duymayan, talihin armağanlarından faydalanıp onların kölesi olmayan bir karakterde olmalı.” (Seneca, s. 7) Yani insan daima kendi doğasına uygun bir şekilde ve her konuda dengeyi sağlayarak yaşamalı. Hepimiz bir sorunla karşılaştığımızda günlerce düşünür ve kendimizi üzeriz. Bunları yapmak yerine her sorunun bir çözümünün olduğunun ve o sorunun geçici olduğunun bilincine varmalıyız. Böylece hedeflerimizden de uzaklaşmamış oluruz.

Dördüncü kural olarak Seneca, insanın ahlâklı yaşaması gerektiğini belirtiyor. “Ben bir insanın aynı zamanda ahlâklı yaşamadıkça tatlı bir yaşam süremeyeceğini söylüyorum…” (Seneca, s.14) Ahlâk bir insanda olması gereken en temel özelliktir. İnsanın diğer insanlara karşı vicdanlı olması, adaletli olması, gerektiğinde onlara yardım etmesi ve saygı duyması ahlâklı olduğunun göstergesidir.

Elbette bu tanım kişiden kişiye göre değişebilir ancak ben Seneca’nın yazdıklarından anladıklarımla bu satırları kaleme alıyorum. Seneca’nın mutlu yaşam üzerine belirttiği diğer kurallar erdem, yüce bir ruh, büyük bir işe girişenlere saygı duymak, zenginliğe gereğinden fazla kapılmamak ve iyilik şeklinde devam ediyor. Eğer siz de mutlu yaşam üzerine daha önce düşünmediyseniz ve bu konuda nelerin önemli olduğunu merak ediyorsanız bu kitaba bir şans vermelisiniz. Zira kitap tam anlamıyla yaşama ve onun nasıl yaşanması gerektiğine ışık tutuyor. Yazımı kitaptaki beğendiğim bir alıntıyla sonlandırıyorum: “Ben bilge değilim ve benimle ilgili kötü düşüncelerini daha da beslememek için söyleyeyim, bilge olmayacağım. Bu yüzden benden en iyilerin seviyesinde olmamı değil, sadece kötülerden daha iyi olmamı bekle. Her gün kusurlarımı biraz azaltmam ve hatalarımı eleştirmem bana yeter.” (Seneca, s. 25)

KAYNAKÇA:

Seneca, Mutlu Yaşam Üzerine, İş Bankası Kültür Yayınları, Ocak 2020, İstanbul.